Bezpieczeństwo środków zgromadzonych w PPK

Jednym z podstawowych pytań dotyczących pracowniczych planów kapitałowych jest kwestia bezpieczeństwa zgromadzonych tam środków. Wiele osób mając przykre doświadczenia z otwartymi funduszami emerytalnymi lub innymi produktami z rynku finansowego czy ubezpieczeniowego nieufnym okiem patrzy na to nowe rozwiązanie emerytalne. Powiedzmy szczerze – obawy te wcale nie dziwią, bo raz utracone zaufanie (do państwa czy instytucji finansowych) trudno odbudować. Dlatego w niniejszej publikacji zajmę się tym tematem, bo warto wiedzieć czy nasze pieniądze przeznaczone na jesień życia są rzeczywiście dobrze zabezpieczone prawnie. 

PPK a OFE 

Największą obawą osób chcących przystąpić do PPK jest to, że podzielą one los OFE – a więc ze środków gromadzonych w (prywatnym) funduszu emerytalnym staną się one znów własnością państwa i zostaną przeznaczone na łatanie dziury budżetowej czy inne wydatki publiczne. W mojej ocenie takiego zagrożenia nie ma, a przynajmniej możliwość jego realizacji jest niewielka. 

Rozpocznijmy od zasadniczej różnicy. W przypadku OFE – pieniądze, które były do nich przekazywane stanowiły część całej obowiązkowej składki emerytalnej. Innymi słowy – część pieniędzy zamiast do ZUS była przekazywana do otwartych funduszy emerytalnych (obecnie – po wszystkich zmianach max. 2,92% podstawy wymiaru składek). Przy PPK jest inaczej. Tutaj środki gromadzone w ramach tego programu są pieniędzmi dodatkowymi, nie zmniejszającymi wysokości środków przekazywanych do ZUS (albo ZUS i OFE). Jak podkreśla sam ustawodawca w ustawie o PPK – mają one charakter prywatny. W przeciwieństwie do OFE, które miały charakter publiczny (jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w głośnym orzeczeniu z 2015 r.). 

Konsekwencja zaś takiego ustawowego zapisu jest naprawdę daleko idąca, gdyż prawo do własności prywatnej jest jednym z praw podstawowych znajdujących swoją ochronę zarówno w Konstytucji RP, jak i w wielu aktach prawa międzynarodowego. W przypadku więc, gdyby ustawodawca chciał kiedyś „podnieść rękę” na środki zgromadzone w PPK miałby naprawdę ogromny problem konstytucyjny.  

Z drugiej strony trzeba pamiętać, że przepisy umożliwiają każdemu w każdej chwili wypłatę środków zgromadzonych na rachunku PPK. W przypadku więc zaistnienia wspomnianego wyżej zagrożenia – każdy może z tego prawa skorzystać i wypłacić dotychczas zgromadzone pieniądze.

PPK a nieufność do rynku finansowego 

Kolejną barierą związaną z pracowniczymi planami kapitałowymi jest nieufność ludzi do rynków finansowych spowodowana zarówno perypetiami OFE, jak i różnymi zdarzeniami takimi jak problemy GetBack czy afera Amber Gold. Wszystkie te sprawy, choć w istocie jednostkowe na tle zakresu działania całego systemu czy rynku finansowego, wpłynęły niekorzystnie na jego obraz jako całości. Czy więc potwierdzają one tezę, że inwestowanie na rynku finansowym jest systemowo niebezpieczne czy wręcz przeciwnie – są one tylko wyjątkiem na tle sprawie i dobrze funkcjonującego systemu? Mi na pewno bliżej do tej drugiej odpowiedzi. 

Trzeba podkreślić, że nadzór nad funkcjonowaniem programu, w zakresie zgodności prawem oraz interesem uczestników PPK realizowany jest przez Komisję Nadzoru Finansowego, a więc podmiot ustawowo przewidziany do wykonywania tych zadań. 

Ponadto PPK mogą prowadzić tylko podmioty spełniające określone wymogi ustawowe w zakresie doświadczenia, kapitału własnego i oferty, co ma gwarantować odpowiedni poziom i bezpieczeństwo świadczonych usług. Dla przykładu – obecnie PPK oferuje 19 instytucji finansowych, choć samych towarzystw funduszy inwestycyjnych na polskim rynku jest 63. 

Prócz tego ustawa o PPK dość rygorystycznie określa politykę finansową, do której mają stosować się instytucje finansowe zarządzające środkami zgromadzonymi w PPK. Jednym z celów ustanowienia takiej regulacji było właśnie zwiększenie pewności pieniędzy gromadzonych na rachunku PPK. 

Adekwatne środki bezpieczeństwa 

Jak więc widać z powyższego – zastosowano wiele rozwiązań mających zapewnić bezpieczeństwo środków gromadzonych w programie. Czy dają one 100 procent pewności, że nie wydarzy się nic naruszającego bezpieczeństwo odłożonych tam pieniędzy? Oczywiście nie, bo tego nigdy nie da się zapewnić. Jednak w mojej ocenie zastosowano adekwatne rozwiązania prawne w obowiązującym systemie prawnym, aby to bezpieczeństwo zapewnić.  

Błażej Wojnicz