Pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa jest czynem nieuczciwej konkurencji

W gospodarce opartej na wiedzy kluczowe dla rozwoju przedsiębiorstw jest ciągłe doskonalenie produkowanych przez nie produktów lub świadczonych usług, jak i zwiększanie efektywności organizacji. W procesach tych powstaje szereg danych i informacji, których efektywne wykorzystanie pozwala na zdobycie przewagi konkurencyjnej nad firmami działającymi na tym samym rynku. Równocześnie niezwykle istotne dla ochrony osiągniętych wyników gospodarczych pozostaje zapewnienie bezpieczeństwa tym czynnikom, które przyczyniły się do ich uzyskania, a więc w szczególności wspomnianym wyżej danym i informacjom, które stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa. Z jednej strony ochronę tą powinna zapewnić sama firma stosując odpowiednie (np. fizyczne czy kontraktowe) środki bezpieczeństwa. Z drugiej strony ochrony tej udziela także państwo, które w stworzonym przez siebie systemie prawnym osłania tajemnicę przedsiębiorstwa przed jej bezprawnym ujawnieniem, wykorzystaniem czy pozyskaniem. 

Ewolucja prawna ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa 

Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa w prawie polskim sięga okresu dwudziestolecia międzywojennego. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 1926 r. przewidywała karny model ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Ochrona cywilnoprawna została wprowadzona dopiero w obecnie obowiązującej ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993 r. Ustawa ta, w zakresie tajemnicy przedsiębiorstwa, została gruntowanie znowelizowana w lipcu 2018 r. Zmiany te wynikały z konieczności transponowania do prawa polskiego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskaniem, wykorzystaniem i ujawnianiem. Celem tej Dyrektywy było ujednolicenie prawodawstw państw Unii Europejskiej m.in. w zakresie definicji zgodnego z prawem pozyskiwania, wykorzystywania i ujawniania tajemnicy przedsiębiorstwa. Dotychczas obowiązujące w państwach członkowskich przepisy krajowe tworzyły nierówny poziom ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa na obszarze Unii Europejskiej. Przez to mogły zniechęcać przedsiębiorców do podejmowania działalności o charakterze transgranicznym. 

Pozyskanie tajemnicy przedsiębiorstwa jest także czynem nieuczciwej konkurencji 

Jedną z najistotniejszych zmian wprowadzoną wspomnianą wyżej nowelizacją ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest uznanie, że czynem nieuczciwej konkurencji jest nie tylko ujawnianie czy wykorzystywanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, ale także pozyskiwanie takich danych. Działanie to dotychczas nie było sankcjonowane przez polskie prawo, pomimo iż wiążące Polskę umowy międzynarodowe (jak np. Porozumienie w sprawie handlowych aspektów własności intelektualnej – Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights – TRIPS) przewidywały konieczność zapewnienia ochrony informacji poufnych przed ich bezprawnym nabyciem. 

Pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa 

Nim jednak przejdziemy do wyjaśnienia okoliczności, w których niedozwolone jest pozyskiwanie cudzych tajemnic, wyjaśnienia wymaga pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa, które po ostatnich zmianach prawnych również nabrało nowego charakteru. Podkreślić przy tym należy, że nie każda informacja dotycząca działalności firmy będzie miała taki charakter prawny. 

Obecnie obowiązujące przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wskazują na trzy niezbędne elementy, które muszą wystąpić łącznie, aby stwierdzić, że konkretne dane stanowią chronioną prawem tajemnicę przedsiębiorstwa:

• Po pierwsze – informacje te muszą posiadać rzeczywistą lub potencjalną wartość gospodarczą. Mają one takich charakter wówczas, gdy przykładowo ich bezprawne pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnianie może spowodować́ szkody dla interesów osoby, która zgodnie z prawem sprawuje nad nimi kontrolę, szkodząc jej naukowemu lub technicznemu potencjałowi, interesom gospodarczym lub finansowym, pozycji strategicznej lub zdolności do konkurowania. Nie są zatem chronione prawem informacje nieistotne oraz doświadczenia i umiejętności, które zostały zdobyte przez pracowników w trakcie prowadzenia normalnej pracy. 

• Po drugie – ochrona prawna nie obejmuje informacji, które są̨ powszechnie znane lub łatwo dostępne osobom z kręgów zajmujących się̨ zwykle tym rodzajem wiadomości. Oznacza to więc, że informacje rozpowszechnione przez samą firmę lub łatwo dostępne z innych legalnych źródeł dla osób zwykle zajmujących się tym rodzajem wiadomości nie będą miały charakteru tajemnicy przedsiębiorstwa. 

• Po trzecie – dane będą chronione tylko wtedy, gdy podmiot uprawniony do korzystania z nich lub mogący nimi rozporządzać podjął, z zachowaniem należytej staranności, rozsądne działania w celu utrzymania ich w poufności. W praktyce więc nie wystarczy samo przekonanie firmy o ważkości określonych informacji, ale niezbędne jest jeszcze podjęcie rozsądnych i praktycznych działań zmierzający do utrzymania ich w tajemnicy jak np.: fizyczne lub techniczne środki ochrony czy instrumenty prawne (np. zawarcie odpowiednich umów). 

Jak może dojść do pozyskania tajemnicy przedsiębiorstwa? 

Tak zdefiniowana tajemnica przedsiębiorstwa podlega ochronie prawnej m.in. przed jej pozyskaniem. Zgodnie z ustawą o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji bezprawnym jest nabycie takich informacji bez zgody uprawnionego do korzystania z nich lub rozporządzania nimi. Pozyskanie może nastąpić w dowolnym trybie lub w dowolnej formie, przy czym ustawa wskazuje, że może to nastąpić w szczególności poprzez nieuprawniony dostęp, przywłaszczenie, kopiowanie dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji, plików elektronicznych obejmujących te informacje lub umożliwiających wnioskowanie o ich treści. Co więcej – czynem nieuczciwej konkurencji jest także pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa od podmiotu trzeciego, który sam uprzednio bezprawnie ujawnił lub wykorzystał taką informację. W takiej sytuacji będzie można wprawdzie uchylić się od odpowiedzialności prawnej, ale tylko wówczas, gdy nie wiedzieliśmy lub przy zachowaniu należytej staranności nie mogliśmy się o dowiedzieć o niezgodnym z prawem źródle pochodzenia pozyskanych danych. 

Są przypadki, w których pozyskanie tajemnicy przedsiębiorstwa jest legalne 

Warto jednak podkreślić, że nie każde nabycie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa jest czynem nieuczciwej konkurencji. Zdobycie tych wiadomości nie będzie miało takiego charakteru, gdy dojdzie do niego w wyniku niezależnego odkrycia lub wytworzenia albo obserwacji, badania, rozłożenia na części, testowania przedmiotu dostępnego publicznie lub posiadanego zgodnie z prawem przez osobę̨, która pozyskała informacje i której uprawnienie do pozyskania informacji nie było ograniczone w chwili ich pozyskania. Legalne jest także pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa gdy nastąpiło ono w celu ochrony uzasadnionego interesu chronionego prawem, w ramach korzystania ze swobody wypowiedzi lub w celu ujawnienia nieprawidłowości czy innego uchybienia.