Zależność od dostawców zagranicznych (np. surowców czy substancji czynnych) to problem bezpieczeństwa państwa i obywateli

Dziennik Gazeta Prawna ujawnił, że zażywana przez dwa miliony Polaków chorych na cukrzycę metformina może mieć w sobie silnie trujący związek chemiczny podawany m.in. szczurom w celu wywołania u nich chorób nowotworowych. Jak wynika z informacji gazety zanieczyszczenie dotyczy produkcji substancji w chińskich fabrykach, które zaopatrują w leki niemal całą Europę. O tym jak ważne są dostawy substancji czynnych z Chin przekonaliśmy się już w wakacje br. gdy w wyniku zamknięcia kilkunastu fabryk w Państwie Środka w Polsce i w całej Europie zaczęło brakować wielu popularnych medykamentów.  Problemy te wynikały z faktu, że prawie 80 procent substancji czynnych używanych przez producentów leków pochodzi właśnie z tego kraju. 

Zależność od zewnętrznych dostawców 

Trzeba przyznać, że wakacyjny kryzys lekowy doprowadził do tego, że do świadomości społecznej dotarła informacja, iż zdecydowana większość leków wytwarzana jest na bazie substancji czynnych produkowanych poza Europą. Co jednak więcej – i co z perspektywy bezpieczeństwa ważniejsze – uświadomiono sobie, że w chwili obecnej światowi producenci leków są faktycznie uzależnieni od produkcji zewnętrznej tj. odbywającej się poza granicami Europy. Jakakolwiek zaś zależność w sprawach zdrowia i życia nie jest dobrą sprawą. 

Zależność w dostawie surowców 

Jednak zależność Europy od zagranicznych dostawców jest czymś co charakteryzuje nie tylko sektor farmaceutyczny. Widoczna jest ona w innych obszarach, a w obszarze surowców już szczególnie. Pozostawiając obok tematykę surowców energetycznych (ropy i gazu), co do których istnieje spora świadomość zależności polskiej i europejskiej gospodarki, warto podkreślić, że tożsamy problem dotyczy części surowców metalicznych i niemetalicznych (takich choćby jak grafit, kobalt, magnez czy metale ciężkie i lekkie z grupy ziem rzadkich). W nomenklaturze europejskiej określa się je mianem surowców krytycznych, a więc takich, które mają duże znaczenie gospodarcze, a dostęp do nich jest kluczowy dla funkcjonowania europejskiego przemysłu.

Pełna zależność Unii Europejskiej

W praktyce, w ramach Unii Europejskiej surowce te prawie całkowicie są sprowadzane z Azji i Afryki. Natomiast w przypadku antymonu, berylu, magnezu, niobu, tantalu, platynowców, pierwiastków ziem rzadkich, zależność Unii Europejskiej od ich importu jest stuprocentowa! Raz już – w 2010 roku – zaistniał kryzys spowodowany embargiem Chin na eksport metali ziem rzadkich. W związku z napięciami na linii USA – Chiny niewykluczone, że podobnych kryzysów możemy się także spodziewać w przyszłości.  

Wpływ na politykę państwa 

Jak więc widać z powyższego globalizacja doprowadziła do powstania szeregu zależności, które w ogromnym zakresie mogą wpływać na stan bezpieczeństwa państwa i obywateli. Zależności te mają wprawdzie racje ekonomiczne, jednak w sytuacjach kryzysowych względy te przestają odgrywać wiodącą rolę. I trzeba to zapisać po stronie minusów wielkiego procesu globalizacji. W konsekwencji – zdarzenia takie jak to najnowsze powinny być impulsem do weryfikowania dotychczasowej polityki państw i całej Unii Europejskiej w poszczególnych obszarach.  

Implikacje praktyczne  

Warto przy tym podkreślić, że zależności te mają ogromne implikacje praktyczne nie tylko w obszarze polityki, ale także np. w procesie kontraktowania produktów (w tym np. sprzętu wojskowego). Strony, mając świadomość tych zagrożeń, powinny zadbać o zawarcie stosownych zapisów chroniących ich interes własny. Kupujący – wskazując np. że opóźnienia związane z tymi czynnikami nie wyłączają winy dostawcy. Sprzedający – wręcz odwrotnie. Zwłaszcza, że sama Komisja Europejska w komunikacie w sprawie wykazu surowców krytycznych dla Unii Europejskiej z 2017 r. wskazuje, że „może on być wykorzystywany przez państwa członkowskie, przedsiębiorstwa i inwestorów (…) w celu informowania o potencjalnych rodzajach ryzyka związanego z dostawami surowców i związanych z nimi możliwościami.” 

Kontrakty zbrojeniowe 

Dla produktów z obszaru zbrojeniowego punktem odniesienia może być np. lista surowców niezbędnych do funkcjonowania i rozwoju sektora obronności w Unii przygotowana na potrzeby Komisji Europejskiej. Wskazuje ona, że europejska baza technologiczno – przemysłowa sektora obronnego wykorzystuje w produkcji 39 surowców, z czego w przypadku 19 z nich jest uzależniona od dostawców spoza Unii Europejskiej (m.in. german, molibden, tytan czy wanad). W tym wszystkim Chiny są głównym producentem jednej trzeciej tych surowców. 

Błażej Wojnicz

Zdjęcie: Photo by Arto Marttinen on Unsplash